اشک و نیایش

د/2 ب/1954 ببعد

حقیقت این است که برای ادراک اسرار حق، باید زندگی جسمی و ارزش‌های این جهانی را رها کنیم‌، اما اگر نتوانیم‌، باید به پروردگار پناه بریم. مولانا در مثنوی بارها «زاری و نالیدن» به درگاه حق را، مقدمه آگاهی و عامل بیداری باطن شمرده است‌. «پریدن به کعبه لطف» یعنی پناه بردن به لطف پروردگار، که بیچارگی را چاره می‌کند. «رحمت کلی» لطف و توجه حق است که همه کائنات را شامل است. حضرت حق‌تعالی‌، طفل نیازهای شما را خلق کرد تا شما به ناله درآیید و آن‌گاه شیر رحمت الهی پدیدار شود. خلاصه پروردگار می‌خواهد که بنده را به لطف بنوازد. از‌این‌رو‌است که فرمود‌: «قُلِ ادْعُوا اللّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ أَیًّا ما تَدْعُوا فَلَهُ الأَسْمَاءُ الْحُسنَى»؛ خدا را بخوانید. (آیه 110 سوره اسراء) مولانا می‌گوید: خواندن خدا، زاری کردن و دست نیاز به درگاه او بردن است.

د/2 ب/1959 و1960و1994ببعد

مولانا در این ابیات، به زبانی ساده‌ پاسخ پروردگار به زاری‌های ما را بیان می‌کند: باد به شدت می‌وزد و از ابر باران می‌ریزد و روییدنی‌ها از خاک سرمی‌کشند. این ظاهر قضیه است‌. اما آیه 22 سوره الذاریات «روزی شما در آسمان است» معنای دیگرش آن است که: این دنیای پست ارزش ندارد، آن را رها کنید تا ارزش‌های بالاتر را به شما بدهند. مولانا برای تأکید، زاری را موجب عنایت حق می‌داند و انسان واصل را واسطه این عنایت می‌شمرد و در پایان می‌گوید: خداوندا! دل سنگین و سخت ما را مانند موم نرم کن و نالهْ ما را دل‌نشین ساز و به مهرت آن را اجابت فرما.

آینهْ دل صاف باید باشد

د/2 ب/2098و2067

کسی گمان نکند به وسیله ستیز و عنادش به من ستم کرده‌ است؛ نه، بلکه او از آینه من گرد و غبار را زدوده است‌؛ انکار و دشمنی او با من جفا نیست بلکه عین صفاست؛ چون کمالات مرا به ظهور می‌رساند و آینه وجود من نقایص و معایب آنان را نشان می‌دهد. پس باید آینه دل صاف و پاک باشد‌ تا بتوانی رخسار زیبای حقیقت و چهره زشت باطل را در آن از یک‌دیگر بازشناسی و آن دو را از هم تمیز دهی.